Uykunun vücudun ve beynin dinlenme süreci olduğuna dikkat çeken İSÜ Medical Park Gaziosmanpaşa Hastanesi Nöroloji Uzmanı Doç. Dr. Abdullah Özkardeş, uyku bozuklukları hakkında ihtarlarda bulundu. Dünyada milyonlarca insanın pandemi niçiniyle uyku sorunları yaşadığına dikkat çeken Noröloji Uzmanı Doç. Dr. Abdullah Özkardeş, “Koronasomnia, pandemi ile ilgili uyku sorunlarını söz eden yeni bir tabirdir. Pandemide artan gerilim ve korkunun, uyku üzerinde negatif tesiri olmaktadır. Sabahları fazla ahenge isteği Koronasomnia işareti olabilir. Covid-19 pandemisi niçiniyle haftalık çalışma saatleriniz azaldıysa, her sabah daha fazla uyumak isteyebilirsiniz. Gecede 7 ila 8 saatten çok uyumak, alarm kullansanız bile vaktinde uyanmayı epeyce daha sıkıntı hale getirebilir. Çok uyuyanlar gün boyunca sersemlik, sonluluk ve dikkat eksikliği hissedebilir” dedi.
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ ETKİLİYOR
Geceleri uykuya dalamamanın, uykunun durmadan bölünmesinin ya da sabah yorgun kalkmanın herkesin hayatının birtakım periyotlarında sık yaşadığı sıkıntılar içinde yer aldığının altını çizen Doç. Dr. Özkardeş, “Bir insan neredeyse ömrünün üçte birini uyuyarak geçiriyor. Kalitesiz uyku, kişinin hayatını olumsuz etkiliyor. Uzun süren uykusuzluk sorunları ise şahısların bağışıklık sistemini zayıflatıp hastalıklara açık hale getirebiliyor” halinde konuştu.
DERİN UYKUYA GEÇİLMİYORSA YETERSİZ KALIR
Uykunun da kendi ortasında fazlarının olduğunu lisana getiren Doç. Dr. Özkardeş, “Birinci ve ikinci safhalar yüzeysel uyku periyodu; üçüncü ve dördüncü safhalar ise derin uyku vakit içinderıdır. Dördüncü safhadan daha sonra REM (Rapid Eye Movemonts) periyodu başlamaktadır. Hayallerin yüzde 80-90’ı bu evrede görülmektedir. İnsan uyusa bile derin uyku devrine ve REM’e geçemiyorsa uyku yetersiz kalacaktır. Şayet beden tam manasıyla uyuyabiliyorsa dinlenir ve kişi sonraki güne hazır hale gelebilir. Düzgün ve kaliteli uyku uyuyan kişi daha dirençli ve kuvvetli olmaktadır. Uykusuzluk yaşayan yahut uyku bozukluğu olan bireylerin bağışıklık sistemleri de olumsuz etkilenebilmektedir” tabirlerini kullandı.
UYKU TESTİ İLE TEŞHİS YAPILABİLİR
Doç. Dr. Özkardeş, uyku hastalıklarının teşhisinin, âlâ bir anamnez alma ve oldukçalu uyku testi (Polisomnografi) ile yapıldığını söz etti. Uyku bozukluklarının 2 biçimde ortaya çıktığını söyleyen Doç. Dr. Özkardeş, “Birincisi uykunun kendi hastalıkları, ikincisi de başka hastalıkların uykuya tesirleri ile olan uyku bozukluklarıdır” dedi.
GRİBAL ENFEKSİYONLAR UYKU TERTİBİNİ BOZUYOR
Doç. Dr. Özkardeş, uyku hastalıklarını ise şöyleki sıraladı: “İnsomni; uykuya dalamama, az ahenge yahut sık sık uyanmalardır. Hipersomni; çok uykululuk durumudur. Parasomni; uyku sırasında ortaya çıkan bir grup bozukluklardır.” Uyku bozukluğuna yol açan başka hastalıkların ortasında ağrılar, kırıklar, kaşıntılar yahut ağrıya niye olan hastalıkların yer aldığını belirten Doç. Dr. Özkardeş “Depresyonda olan hastalar ya fazlaca ya da az uyumaktadırlar. Bunun haricinde gribal enfeksiyonlar, pnömoni (zatürre) üzere rahatsızlıklar uyku düzensizliğine niye olabilmektedir” dedi.
GERİLİM VE TASA KIYMETLİ BİR PÜRÜZ
Koronasomnianın, pandemi ile ilgili uyku sorunlarını tabir eden yeni bir terim olduğunu lisana getiren Doç. Dr. Özkardeş, “Artan gerilim ve dert, uyku üzerinde tesirli olabilmektedir. Koronavirüs pandemisi herkesi birebir biçimde etkilemiyor. Ancak pandeminin ekonomik, zihinsel ve duygusal olarak sonuçları epeyce geniş bir toplumu etkilemiştir ve uyku için kıymetli pürüzler oluşturmuştur” diye konuştu.
ÇOK UYKU DİKKAT EKSİKLİĞİNE SEBEP OLABİLİR
Toplumsal aranın, okulların kapanmasının, karantinaların ve meskenden çalışmanın, her yaştan ve her bölümden insan için olağan hayat şekillerinde değerli değişiklikler getirdiğinin altını çizen Doç Dr. Özkardeş, şu ayrıntıları paylaştı: “Yeni bir günlük programlama yapmak yahut yeni programa ahenk sağlamak güç olabilir. Bilhassa doğal ışık düzeyi düşükse meskende kalmak, uyku ritminin bozulmasına niye olabilir. Şu anda çalışmıyorsanız yahut Kovid-19 pandemisi niçiniyle haftalık çalışma saatleriniz azaldıysa, her sabah daha fazla uyumak isteyebilirsiniz. Gecede 7 ila 8 saatten çok uyumak, alarm kullansanız bile vaktinde uyanmayı epeyce daha güç hale getirebilir. Çok uyuyanlar ayrıyeten gün boyunca sersemlik, sonluluk ve dikkat eksikliği hissedebilirler.”
PANDEMİDE ANKSİYETE ARTTI
Kovid-19 pandemisinde anksiyetenin arttığını vurgulayan Doç. Dr. Özkardeş, “Birfazlaca insan, hastalanmak yahut istemeden öteki insanlara bulaştırmak istemediği için koronavirüse yakalanmaktan korkmaktadır. Birçok insanın daha yaşlı yahut öncesinden var olan şartlar niçiniyle yüksek risk kümelerinde olan yakın arkadaşları yahut aileleri vardır. Bu durum sıhhatleri ve güvenlikleri konusunda kaygılara niye olur. Ekonomik korkular da şimdi herkesi etkilemektedir. Ekonomik faaliyetler durma noktasına geldikçe ve iş kayıpları arttıkça gelir, tasarruf ve geçimini sağlamak konusunda kaygılar de artmaktadır. Bu pandemi hakkında hâlâ epeyce fazla bilinmeyen olması ve yaşanan belirsizlikler çoklukla uykuyu bölen tasayı birlikteinde getiriyor” tabirlerini kullandı.
DEPRESYON UYKU BOZUKLUKLARINI ARTIRABİLİR
Pandemi ile ilgili belirsizliklerin yakınları hasta olan yahut Kovid-19’dan vefat etmiş şahıslar için daha da berbat olabileceğini, yalnızlaşma ve depresyon hislerini tetikleyebileceğini söyleyen Doç. Dr. Özkardeş, “Keder ve depresyon meskende izolasyonla daha da berbatlaşabilir, her ikisi de kıymetli uyku meselelerine niye olabilir. Depresyonun öteki bulguları aktivitelere ilgi yahut zevk kaybı, ümitsizlik yahut değersizlik hisleri, iştah kaybı yahut çok yemeyi içerebilir. Araştırmacılar pandemi boyunca depresyon oranlarının üç kat arttığını, uykudaki azalmanın ve alkol- tütün tüketimindeki artışın ise depresyon oranlarında da ani artışlara yol açtığını bildirdi” dedi.
UYKU HİJYENİNE DİKKAT EDİLMELİ
Pandeminin, olağan uyku tertibini bozabilecek zihinsel sıhhatimize kıymetli ölçüde ziyan verdiğini ve bununla çaba etmenin en âlâ yolunun uyku hijyeni uygulamak olduğunun altını çizen Doç. Dr. Özkardeş, şu tekliflerde bulundu: “Aynı saatte uyunup uyanılmalı. Yatakta televizyon izlenmemeli ve telefon kullanılmamalı. Gündüz şekerlemesi diye tabir edilen kısa uykulardan uzak durulmalı, gündüz yatakta uyumadan vakit geçirmenin de gece uykusuzluğa niye olduğu unutulmamalı. Gece geç saatlerde ağır yemekten kaçınılmalı. Günlük programlar yapılmalı; çalışma, mesken işi ve oyun vakit içinderı belirlenmeli. Can düşüncesi ve paniğe teslim olunmamalı, aile ile konuşmalar yapılmalı, bir salgınla uğraş edildiği ve kurallara uyulması halinde salgının geçeceği söylenmeli. Bilhassa çocuklar verecekleri reaksiyonun şiddetini ayarlamakta zorlanabileceği için aile bireyleri ile dert içeriğini artırıcı paylaşımlar yapmaktan kaçınılmalı. Meskende yaşlı birey var ise onları incitici kelamlar sarf edilmemeli, salgının sırf yaşlıları etkilediği üzere yanlış sözler kullanılmamalı zira salgından gençler de önemli seviyede etkilenip hastanede tedavi görmek zorunda kalabiliyor.”
KAYNAK: DHA
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ ETKİLİYOR
Geceleri uykuya dalamamanın, uykunun durmadan bölünmesinin ya da sabah yorgun kalkmanın herkesin hayatının birtakım periyotlarında sık yaşadığı sıkıntılar içinde yer aldığının altını çizen Doç. Dr. Özkardeş, “Bir insan neredeyse ömrünün üçte birini uyuyarak geçiriyor. Kalitesiz uyku, kişinin hayatını olumsuz etkiliyor. Uzun süren uykusuzluk sorunları ise şahısların bağışıklık sistemini zayıflatıp hastalıklara açık hale getirebiliyor” halinde konuştu.
DERİN UYKUYA GEÇİLMİYORSA YETERSİZ KALIR
Uykunun da kendi ortasında fazlarının olduğunu lisana getiren Doç. Dr. Özkardeş, “Birinci ve ikinci safhalar yüzeysel uyku periyodu; üçüncü ve dördüncü safhalar ise derin uyku vakit içinderıdır. Dördüncü safhadan daha sonra REM (Rapid Eye Movemonts) periyodu başlamaktadır. Hayallerin yüzde 80-90’ı bu evrede görülmektedir. İnsan uyusa bile derin uyku devrine ve REM’e geçemiyorsa uyku yetersiz kalacaktır. Şayet beden tam manasıyla uyuyabiliyorsa dinlenir ve kişi sonraki güne hazır hale gelebilir. Düzgün ve kaliteli uyku uyuyan kişi daha dirençli ve kuvvetli olmaktadır. Uykusuzluk yaşayan yahut uyku bozukluğu olan bireylerin bağışıklık sistemleri de olumsuz etkilenebilmektedir” tabirlerini kullandı.
UYKU TESTİ İLE TEŞHİS YAPILABİLİR
Doç. Dr. Özkardeş, uyku hastalıklarının teşhisinin, âlâ bir anamnez alma ve oldukçalu uyku testi (Polisomnografi) ile yapıldığını söz etti. Uyku bozukluklarının 2 biçimde ortaya çıktığını söyleyen Doç. Dr. Özkardeş, “Birincisi uykunun kendi hastalıkları, ikincisi de başka hastalıkların uykuya tesirleri ile olan uyku bozukluklarıdır” dedi.
GRİBAL ENFEKSİYONLAR UYKU TERTİBİNİ BOZUYOR
Doç. Dr. Özkardeş, uyku hastalıklarını ise şöyleki sıraladı: “İnsomni; uykuya dalamama, az ahenge yahut sık sık uyanmalardır. Hipersomni; çok uykululuk durumudur. Parasomni; uyku sırasında ortaya çıkan bir grup bozukluklardır.” Uyku bozukluğuna yol açan başka hastalıkların ortasında ağrılar, kırıklar, kaşıntılar yahut ağrıya niye olan hastalıkların yer aldığını belirten Doç. Dr. Özkardeş “Depresyonda olan hastalar ya fazlaca ya da az uyumaktadırlar. Bunun haricinde gribal enfeksiyonlar, pnömoni (zatürre) üzere rahatsızlıklar uyku düzensizliğine niye olabilmektedir” dedi.
GERİLİM VE TASA KIYMETLİ BİR PÜRÜZ
Koronasomnianın, pandemi ile ilgili uyku sorunlarını tabir eden yeni bir terim olduğunu lisana getiren Doç. Dr. Özkardeş, “Artan gerilim ve dert, uyku üzerinde tesirli olabilmektedir. Koronavirüs pandemisi herkesi birebir biçimde etkilemiyor. Ancak pandeminin ekonomik, zihinsel ve duygusal olarak sonuçları epeyce geniş bir toplumu etkilemiştir ve uyku için kıymetli pürüzler oluşturmuştur” diye konuştu.
ÇOK UYKU DİKKAT EKSİKLİĞİNE SEBEP OLABİLİR
Toplumsal aranın, okulların kapanmasının, karantinaların ve meskenden çalışmanın, her yaştan ve her bölümden insan için olağan hayat şekillerinde değerli değişiklikler getirdiğinin altını çizen Doç Dr. Özkardeş, şu ayrıntıları paylaştı: “Yeni bir günlük programlama yapmak yahut yeni programa ahenk sağlamak güç olabilir. Bilhassa doğal ışık düzeyi düşükse meskende kalmak, uyku ritminin bozulmasına niye olabilir. Şu anda çalışmıyorsanız yahut Kovid-19 pandemisi niçiniyle haftalık çalışma saatleriniz azaldıysa, her sabah daha fazla uyumak isteyebilirsiniz. Gecede 7 ila 8 saatten çok uyumak, alarm kullansanız bile vaktinde uyanmayı epeyce daha güç hale getirebilir. Çok uyuyanlar ayrıyeten gün boyunca sersemlik, sonluluk ve dikkat eksikliği hissedebilirler.”
PANDEMİDE ANKSİYETE ARTTI
Kovid-19 pandemisinde anksiyetenin arttığını vurgulayan Doç. Dr. Özkardeş, “Birfazlaca insan, hastalanmak yahut istemeden öteki insanlara bulaştırmak istemediği için koronavirüse yakalanmaktan korkmaktadır. Birçok insanın daha yaşlı yahut öncesinden var olan şartlar niçiniyle yüksek risk kümelerinde olan yakın arkadaşları yahut aileleri vardır. Bu durum sıhhatleri ve güvenlikleri konusunda kaygılara niye olur. Ekonomik korkular da şimdi herkesi etkilemektedir. Ekonomik faaliyetler durma noktasına geldikçe ve iş kayıpları arttıkça gelir, tasarruf ve geçimini sağlamak konusunda kaygılar de artmaktadır. Bu pandemi hakkında hâlâ epeyce fazla bilinmeyen olması ve yaşanan belirsizlikler çoklukla uykuyu bölen tasayı birlikteinde getiriyor” tabirlerini kullandı.
DEPRESYON UYKU BOZUKLUKLARINI ARTIRABİLİR
Pandemi ile ilgili belirsizliklerin yakınları hasta olan yahut Kovid-19’dan vefat etmiş şahıslar için daha da berbat olabileceğini, yalnızlaşma ve depresyon hislerini tetikleyebileceğini söyleyen Doç. Dr. Özkardeş, “Keder ve depresyon meskende izolasyonla daha da berbatlaşabilir, her ikisi de kıymetli uyku meselelerine niye olabilir. Depresyonun öteki bulguları aktivitelere ilgi yahut zevk kaybı, ümitsizlik yahut değersizlik hisleri, iştah kaybı yahut çok yemeyi içerebilir. Araştırmacılar pandemi boyunca depresyon oranlarının üç kat arttığını, uykudaki azalmanın ve alkol- tütün tüketimindeki artışın ise depresyon oranlarında da ani artışlara yol açtığını bildirdi” dedi.
UYKU HİJYENİNE DİKKAT EDİLMELİ
Pandeminin, olağan uyku tertibini bozabilecek zihinsel sıhhatimize kıymetli ölçüde ziyan verdiğini ve bununla çaba etmenin en âlâ yolunun uyku hijyeni uygulamak olduğunun altını çizen Doç. Dr. Özkardeş, şu tekliflerde bulundu: “Aynı saatte uyunup uyanılmalı. Yatakta televizyon izlenmemeli ve telefon kullanılmamalı. Gündüz şekerlemesi diye tabir edilen kısa uykulardan uzak durulmalı, gündüz yatakta uyumadan vakit geçirmenin de gece uykusuzluğa niye olduğu unutulmamalı. Gece geç saatlerde ağır yemekten kaçınılmalı. Günlük programlar yapılmalı; çalışma, mesken işi ve oyun vakit içinderı belirlenmeli. Can düşüncesi ve paniğe teslim olunmamalı, aile ile konuşmalar yapılmalı, bir salgınla uğraş edildiği ve kurallara uyulması halinde salgının geçeceği söylenmeli. Bilhassa çocuklar verecekleri reaksiyonun şiddetini ayarlamakta zorlanabileceği için aile bireyleri ile dert içeriğini artırıcı paylaşımlar yapmaktan kaçınılmalı. Meskende yaşlı birey var ise onları incitici kelamlar sarf edilmemeli, salgının sırf yaşlıları etkilediği üzere yanlış sözler kullanılmamalı zira salgından gençler de önemli seviyede etkilenip hastanede tedavi görmek zorunda kalabiliyor.”
KAYNAK: DHA